elk chinees symbool heeft diverse bijbetekenissen, vertaling met slechts één woord maakt een meerdimensionaal ‘plaatje’ tot een platte tekst.
Om de meer-dimensionaliteit van chinese klassieken invoelbaar te maken, zou je eigenlijk bij elk symbool de diverse bijbetekenissen moeten plaatsen, zodat je bij elke nieuwe lezing van de tekst telkens weer opnieuw een ander vertaalspoor kan volgen, net zoals je bij een tarot-legging dezelfde reeks plaatjes telkens anders kan duiden.
Goede voorbeelden in dit opzicht zijn:
‘tao te ching’ the definitive edition (Jonathan Star)
‘i ching’ het klassieke chinese boek der veranderingen, nieuwe vertaling en corcodantie (geschreven door Rudolf Ritsema & Stephen Karcher, vertaald door Ria van Hengel)
Dreamquest 
Puur opdreunen van oneindige waslijsten van bijbetekenissen uit het woordenboek lijkt me niet zinvol, en is ook niet mijn intentie.
Het gaat mij om het bewustzijn, dat de chinese klassieken ontstaan zijn vanuit een beeld-taal; ‘een plaatje zegt meer dan honderd woorden’, dus bij de conversie van een plaatje naar een enkel woord gaat er altijd nuance verloren.
Een andere vertaalmoeilijkheid is het verschil van tijdperk en cultuur tussen het oorspronkelijke geschrift en de huidige tijd.
Voor een deel zal er altijd wel sprake zijn van intrepretatie, uitlegkunde en inlegkunde.
Als we ons bewust blijven van die vertaalproblemen, kunnen we zinvol aan de gang met de klassieken.
Als ik inspiratie zoek in de klassieken, dan zoek ik naar teksten die een sterke emotionele impact op me hebben, dat zijn dan meestal teksten die ik op dat moment betekenis kan geven mbt het persoonlijke proces waarin ik op dat moment zit, eigenlijk vergelijkbaar met het raadplegen van het orakel.
In hoeverre de oorspronkelijke schrijver van die tekst de intentie had om dezelfde impact te hebben op zijn publiek, zal nooit exact te achterhalen zijn.
Het is volgens mij onmogelijk om de tekst te duiden en/of uit te voeren zoals de oorspronkelijke schrijver bedoeld had.
Sommige aspecten van de klassieke periode zijn in onze postmoderne maatschappij niet eens meer toepasbaar en wenselijk (denk aan mensenoffers).
Het gaat in mijn visie juist om de duiding en toepassing in de context van het hier en nu.
LikeLike
Dergelijke woordmagie, de dubbele betekenis van woorden, wordt heel basaal ook in moppen teruggevonden – ook in het Chinees. Woordgrappen zijn eigenlijk onvertaalbaar.
Ik ken geen Chinees, maar heb me laten vertellen dat het beeldschrift veel verder gaat. Tekens die alleen bij een elite bekend zijn, omdat het magische woorden zijn. Tekens die een (abstract) begrip weergeven dat wordt verbeeld door concrete plaatjes (landschap > rivier + twee bomen). Een onuitputtelijke bron van studie, waarvoor ik in dit leven geen tijd meer heb.
Volgens mij is het zo dat teksten die meer betekenissen hebben, een groter publiek kunnen hebben, zowel in de tijd als in de ruimte. Je kunt er je eigen interpretatie aan geven die net zo waar is als een interpretatie van 2000 jaar terug.
Interessante vergelijking ook met de Tarot.
Maar sommige mensen zijn zo bezig met het zoeken naar verborgen betekenissen van teksten, dat de klip en klare betekenis ze volledig ontgaat.
LikeLike
In het Chinees zijn er (varianten van) tekens, die alleen door occultisten worden gebruikt voor esoterische handelingen.
Een modern voorbeeld zijn de zogenaamde geheime Reiki-symbolen, die worden gebruikt bij inwijdingen en healing:
Sommige zijn gebaseerd op Chinese symbolen, andere zijn gebaseerd op Chinese transcripties van Sanskriet, een enkele is gebaseerd op een Sanskriet-teken.
Het komt voor dat iemand via ‘inlegkunde’ een zogenaamde verborgen betekenis in een tekst leest, iets wat de oorspronkelijke schrijver nooit had bedoeld.
Zo’n duiding heeft slechts persoonlijke waarde voor de lezer, en mag niet de pretentie hebben van ‘dit is de ware betekenis van die tekst’.
Nu is het duiden van ‘de ware betekenis’ van esoterische teksten juist zo moeilijk, omdat esoterische teksten per definitie heel veel gebruik maken van occulte beeldspraak.
Enerzijds om ‘oningewijden’ te weren, anderzijds omdat men bepaalde esoterische inzichten niet in ‘platte’ taal kan verwoorden.
LikeLike
Een kanttekening mbt de Yi Jing vertaling van Richard Wilhelm: hij heeft Neo-Confucianistische ínwijding gehad, dat kleurt dan ook zijn manier van vertalen.
Er is een hele discussie mogelijk over de kwestie, in hoeverre de ‘commentaren van confucius’ daadwerkelijk door Confucius zijn geschreven.
Stephen Karcher stelt dat de Yi voortkomt uit de sjamanistische tradities; je zou kunnen stellen dat dit boek van oorsprong Daoistisch is, maar werd ‘ingepikt’ door de school van confucius.
Wellicht vergelijkbaar met de manier waarop het Christendom oudere culten heeft geabsorbeerd en/of vervormd.
In ieder geval heeft de RW vertaling het nadeel, dat het een sterk (neoconfucianistische) moralistisch en paternalistisch toonzetting heeft, met een taalgebruik die langzamerhand wel gedateerd is.
Sindsdien zijn er ook vertalingen gemaakt van oudere Yi teksten die recentelijk gevonden zijn bij opgravingen, zie
quote:I Ching, The Classic of Changes, The first English translation of the newly discovered second-century B.C. Mawangdui texts by Edward L. Shaughnessy, Ballantine, 1996. ISBN 0345362438
Wat me fascineert in oudere Yi bronnen, is bijvoorbeeld de vermelding van mensenoffers. Daar hoor je RW niet over…
Overigens ben ik wel van mening dat RW baanbrekend werk heeft verricht, en er aan heeft meegeholpen om de Yi wereldberoemd te maken.
LikeLike
In hoeverre de commentaren uit de school van Confucius een verrijking en aanvulling is van de Yi, daar valt over te twisten.
Dat is net zoiets als beweren dat de Evangelien een verrijking en aanvulling zijn van de Tenach.
LikeLike
Tao te ching:
Diverse vertalingen zijn mogelijk, zie
http://www.sacred-texts.com/tao/
In het eerste couplet staat:
Tao k’o tao fei ch’ang tao
Tao:
weg, doctrine, manier van doen, (natuurlijke) gang van zaken, gaan, kennen.
k’o: kunnen, in staat zijn tot, worden
fei: niet, tegenstelling
ch’ang: eeuwig, constant
Heel vrij vertaald zou het eerste couplet betekenen:
De Weg die je kan Gaan is niet de eeuwige Weg.
Je moet er goed bij stil staan, dat de Tao te ching een mystieke text is; de woorden zijn slechts gebrekkige verwijzingen naar mystieke ervaringen die per definitie niet onder woorden te brengen is.
Tevens moet je erbij stilstaan dat een chinees symbool meerdere betekenissen kan hebben, terwijl je in een vertaling slechts eentje kan kiezen, waardoor de meerdimensionaliteit van de symbooltaal wordt afgevlakt tot een platte tekst.
LikeLike